MIHAILO VASILJEVIĆ

Životinje: Mihailo Vasiljević
Miroslav Karić

Man serves the interests of no creature except himself.
George Orwell, Animal Farm

Mihailo Vasiljević pripada generaciji umetnika/fotografa čiji rad je u velikoj meri obeležio dešavanja na savremenoj umetničkoj/fotografskoj sceni u poslednjih deset godina. Reč je o autorima koji svoju praksu baziraju na permanentnim preispitivanjima granica fotografskog medija, ali i na aktivnom sagledavanju značenja i značaja koji fotografija ima u širem društvenom kontekstu. Njihov umetnički angažman bi se najpreciznije mogao definisati kao dugoročna, kompleksna, vizuelna, sociološka i antropološka istraživanja, kroz koja saznaju, otkrivaju i komentarišu različita  manifestovanja i iskustvenosti sveta koji ih okružuje. Mihailo Vasiljević se u dosadašnjem radu bavio nizom tema koje su se najšire ticale same prirode fotografskog medija, primene i upotrebe fotografije u tumačenju i rasvetljavanju određenog fenomena. U fokusu njegovih interesovanja bila su pitanja lokalnog, specifičnog identiteta i mitološkog prostora, načina i režima fotografske reprezentacije, lične i kolektivne istorije i sećanja, odnosa foto-amaterske i foto-umetničke prakse. Ta istraživanja su uvek bila propraćena autorovim intenzivnim promišljanjima u domenu izlagačkih modela, pristupa i procedura u konceptualnom  razvijanju  i vizuelizaciji tematskog sadržaja koji otvara i problematizuje.

Pred nama je ovog puta jedna od Vasiljevićevih recentnijih fotografskih serija, „Životinje”, započeta kroz ispitivanje  nekih tehničkih aspekata fotografskog medija, tačnije makrofotografije. Postupak, koji za rezultat ima višestruko uvećavanje fotografisanog predmeta i detalja nevidljivih golim okom, umetnik je iskoristio za dokumentovanje globalno možda i najpoznatije igračke i najčešće kolekcionarske pasije – malih plastičnih figura realistički modelovanih životinja. Na tržištu se ove igračke pojavljuju u vidu vrlo preciznih, minijaturnih replika životinja, ali i gotovo karikaturalnih kopija, uglavnom kineskih proizvođača, koje su i glavni motiv u Vasiljevićevom radu. Modelovanje plastičnih figurina životinja deo je duge istorije čovekovog posmatranja faune i stvaranja njene vizuelne reprezentacije u pokušaju da joj se približi, da je razume i naposletku da je savlada i kontroliše. Od najranijih pećinskih crteža, ta slika i svakako njena namena su se kontinuirano menjale, uvek u bliskoj relaciji sa kontekstom vremena, geografskog područja i tekovinama civilizacijskog progresa. Danas su ove predstave najpre uslovljene, kao i sve ostalo, rapidnim razvojem tehnologije i mogućnostima manipulacije digitalnom slikom, oličenim i u nekim bizarnim primerima poput sajta Switch Zoo, gde uz nekoliko poteza mišem posetilac, iz čiste zabave, refiguracijom delova tela životinja može da kreira nove animalne vrste. U specifičnom  fotografskom postupku, beleženjem detalja nesavršenosti izrade, „anatomskih“ grešaka kineskih  igračkica, Vasiljević upravo otvara neka od pitanja našeg kompleksnog i često kontradiktornog odnosa prema životinjskom svetu. Autor ih razmatra sa različitih aspekata, najpre u kontekstu posledica društvenih, naučnih, tehničkih dostignuća i promena koje u današnje vreme  kulminiraju ozbiljnim, čak dramatičnim narušavanjem svake veze koja je ranije postojala između čoveka i prirode. „Zašto gledamo u životinje?“, zapitao se u kultnom istoimenom eseju teoretičar, pisac i art kritičar John Berger, objašnjavajući kako su tokovi industrijalizacije i ubrzanog urbanog razvoja doveli do fizičke i društvene marginalizacije životinje. Ona je postala biomašina, zabavan sadržaj, uspomena čoveka na njegovo nekadašnje neposredno okruženje, nemoćna više, kako kaže Berger, da odreaguje na naš pogled: „Tu leži krajnja konsekvenca njihove marginalizacije. Taj pogled između životinje i čoveka, koji je možda odigrao ključnu ulogu u razvoju ljudskog društva, i sa kojim su, u svakom slučaju, ljudi živeli do pre manje od jednog veka, je nestao”[1].

Radikalne transformacije i nova distanciranost dolaze sa virtuelnim dobom i našim posmatranjem i doživljajem svega, uključujući i životinje, kroz kompenzacione slike istih.  Sociološkinja Linda Kalof u opsežnoj studiji Looking at Animals in Human History, u osvrtu na aktuelni trenutak, primećuje da je gubitak autentičnosti životinja ono što najviše uznemiruje, doprinoseći njihovom daljem otuđivanju i naposletku nestanku, sa velikom verovatnoćom da će jednog dana, slično kao u naučno-fantastičnoj priči Philipa K. Dicka Do Androids Dream of Electric Sheep?, oko nas šetati samo kao simulacije. Modelovane prema fotografskom predlošku,  u materijalu koji je postao jedan od sinonima za ekološku katastrofu, životinje na Vasiljevićevim fotografijama nemo poziraju u svoj svojoj artificijalnosti i grotesknosti. One su više nego direktno svedočanstvo o vremenu konstantne kompeticije ekonomskih sistema, migracije iz realnog u virtuelno, one postaju snažna metafora za ljudsku prirodu, našu ambicioznost, nemilosrdnost i želju da kontrolišemo, manipulišemo i osvajamo svet oko sebe.

© Miroslav Karic

texts